I-Word Foundation
Yabelana ngaleli khasi



Akekho obona ukukhuphuka kancane nokukhuphuka
Ngomphi umphefumulo ovela ekujuleni kwempilo ejulile
Ama-Ascnds, -ngenjalo, angaphume, uma ekhululekile,
Ngokufa okusha okushayo thina sibona emuva
Umbono omude womncintiswano wethu
Ukulandelana kwethu okudlulayo okudlule.

-William Sharp.

THE

I-WORD

Vol. 1 JANUARY 1905 Cha 4

I-Copyright 1905 ka-HW PERCIVAL

IMISEBENZI

Ngenkathi izinkinga eziye zaphazamisa ingqondo yomuntu, akekho okubangele ukuphazamiseka okwedlula lokho kwimijikelezo noma ukuphindaphinda kwezikhathi.

Abantu basendulo babezama ukwazi umthetho wemijikelezo ukuze ukuphila kwabo kuhambisane nawo. Ezikhathini zethu amadoda afuna ukuthola umthetho ojikelezayo ukuze aqhube ibhizinisi lawo ngendlela enenzuzo. Ngaso sonke isikhathi abantu bazamile ukuthola umthetho wemijikelezo ngoba ngolwazi olunjalo babekwazi ukulandela imigomo yabo yezolimo ngokuqiniseka, bagweme izifo eziwumshayabhuqe, izifo eziwumshayabhuqe, futhi bahlinzeke ngendlala; ukubikezela izimpi, izivunguvungu, ukuphazamiseka kokuzamazama komhlaba, futhi ugweme ukuthanda kwengqondo; bazi imbangela yokuzalwa, ukuphila, ukufa, kanye nesimo esilandelayo; futhi ngokwenza inzuzo ngokuhlangenwe nakho kwesikhathi esidlule, bangachaza izenzakalo zesikhathi esizayo ngokunembayo.

Umjikelezo wezwi ususelwa esiGrekini esithi "kuklos," okusho ukuthi indandatho, isondo, noma umbuthano. Ngomqondo obanzi umjikelezo uyisenzo kanye nokusabela kwemibono evela esikhungweni, isimo kanye nobude bomjikelezo olinganiswa ngukuqondisa kanye nokugxiliswa kwemibono njengoba bephuma futhi babuyela emthonjeni wabo. Ukuphela komjikelezo owodwa noma umbuthano kungukuqala kwesinye, ukuze ukunyakaza kuqhume, njengokwakhiwa kwechungechunge noma ukuvela kwamagundane e-rose.

Imijikelezo ingahlukaniswa ngezigaba ezimbili ezibanzi: lezo ezaziwa futhi lezo eziyizinto zokucabangela. Phakathi kwalabo esibajwayele kakhulu umjikelezo wosuku, lapho umhlaba wenze enye inguquko ephelele ezungeze i-axis yayo emahoreni amabili namane; umjikelezo wenyanga, lapho inyanga yenza inqubo eyodwa emhlabeni jikelele ezinsukwini ze-28; umjikelezo wonyaka, lapho umhlaba usuqedile ukuguquka kwelanga elungeze ilanga futhi ilanga lenze ushintsho olulodwa ngezibonakaliso zezinkanyezi, isikhathi sezinsuku ze-365; kanye nonyaka odlule noma umjikelezo we-precession of equinoxes lapho isibalo se-equator sasike sasizungeze isiqu se-ecliptic eminyakeni engu-25,868.

Kuyinto yolwazi oluvamile ukuthi kusukela obala uhambo olusuka elangeni ngokusebenzisa izinkanyezi zezinkanyezi, sithola izinkathi zethu ezine zonyaka: entwasahlobo, ehlobo, ekwindla nasebusika, ngayinye idlula isikhathi esingangezinyanga ezintathu, futhi ngayinye lezi zinyanga zihlukaniswe zibe izingxenye ezine kanye nengxenyana, ingxenye ngayinye yenyanga iyisigaba senyanga njengekota yokuqala, inyanga egcwele, ikota yokugcina, nenyanga entsha. I-zodiac iyona iwashi elikhulu elincane, ilanga nenyanga izandla zalo eziphawula isikhathi sesikhathi. Emva kwe-zodiac senze i-chronometer enezibonakaliso eziyishumi nambili; lezi zimpawu izinkathi ezikhanyayo nezimnyama ngosuku olulodwa lamahora amabili neshumi nambili.

Isihloko esithakazelisayo kumbalo wezibalo kanye nesazi-mlando siwukubukeka komjikelezo wemifudu, izinhlupho, indlala, nezimpi; ukubonakala kwezinto ezibonakalayo nokunyamalala kwezinhlanga, nokukhula okuphindaphindiwe nokuwa kwemiphakathi.

Phakathi kwemijikelezo ngayinye kunomjikelezo wesikhathi samanje sokuphila esivela ku-aura esungeza umzimba emakamelweni emiphakathi yamapayipi, lapho ukusebenzisa igazi njengezimoto zalo ligeleza ngemithanjeni yepulmonary ukuya kwesokunxele, bese i-ventricle engakwesokunxele, lapho lapho kudlula khona i-aorta isakazwa kuzo zonke izingxenye zomzimba njengegazi elijikelezayo. Amanje amangqamuzana okuphila namangqamuzana epilo abuyele emaphilisi aye emithanjeni, esuka lapho i-venae cavae eya e-rightricric right, esuka lapho kuya e-ventricle efanele, futhi esuka lapho ngokusebenzisa umthambo wamapulmonary emaphashini, lapho, lapho uhlanzekile khona, futhi iba ngumthwali wokuphila emzimbeni, umjikelezo ophelele uhlala cishe ngemizuzwana engamashumi amathathu.

Okubaluleke kakhulu kuyo yonke imijikelezo kithi yilowo mjikelezo ofaka phakathi isimo sangaphambi kokuzalwa, ukuzalwa, ukuphila kulo mhlaba, ukufa, kanye nesimo sangemva kokufa. Kusukela ekwambulweni kwalo mjikelezo ulwazi lwayo yonke eminye imijikelezo luzolandela. Sikholelwa ukuthi ekuthuthukisweni komuntu ngaphambi kokuzalwa komlando wonke weplanethi yethu uyabonakala.

Umzimba womuntu uphelelwa ukugijima isikhathi esithile, umjikelezo wokuphila kwawo. Kule nkathi, iminyaka eyedlule empilweni yabantu isaphila futhi ngabanye. Khona-ke isondo lokuphila liphenduka umjikelezo wokufa.

Kungenxa yemijikelezo yokuzalwa nokuphila nokufa abafilosofi basendulo ababekukhathazekile, ngoba ngokwazi kwabo bangadlulela ngaphakathi nangaphandle kwelokho okushiwo kuso, okushiwo ukuthi akekho ohambayo obuyela khona. Inhloso yokuthuthukiswa kwangaphambi kokubeletha ukudweba izakhi zomhlaba wonke zibe yinye umzimba, ziyibunze zibe ngesimo somuntu, okunikeza ithuba elikhulu kakhulu lokuhlangenwe nakho kwisimiso esihlakaniphile, ingqondo, okuzohlala emzimbeni womuntu. Ngokuba ingqondo injongo yokuphila ukuthola ulwazi mayelana nokuhlobana kwayo yonke indawo, ngokusebenzisa futhi ngenkathi emzimbeni, ukwenza imisebenzi elandela lolo lwazi, nokwakha esikhathini esizayo ngokuhlangenwe nakho okudlule.

Ukufa kungukuvala, ukubukeza nokulingana komsebenzi wokuphila, kanye nendlela yokubuyela ezweni lezindinganiso zezwe. Kuyindlela engena ngayo umphefumulo emkhakheni wayo.

Isimo esilandelayo sokufa sekuyisikhathi sokuphumula nokusebenza komsebenzi ngaphambi kokuqala komunye ukuphila.

Ukuzalwa nokufa kungukusa nokuhlwa komphefumulo. Ukuphila yisikhathi somsebenzi, futhi emva kokufa kufika ukuphumula, ukuphelelwa kabusha, nokufana. Njengoba imisebenzi edingekayo yesimanje iyenziwa emva kokuphumula kokuhlwa, bese kuthi umsebenzi wosuku, imisebenzi yehobusuku, futhi abuyele ekuphumuleni, ngakho umphefumulo ugqoka izembatho zawo ezifanele futhi zidlule esikhathini sokubuntwana, zibandakanye emsebenzini wangempela wosuku lokuphila, futhi ubeke eceleni ngakusihlwa ekugugeni, lapho umphefumulo udlula kulowo kuphumula ozowulungiselela uhambo olusha.

Zonke izimo zemvelo zitshela indaba yomphefumulo ngokusebenzisa imijikelezo yayo, ukuqubuzana nokuphindukuzalwa ekuphileni. Sizokwazi kanjani ukulawula le mijikelezo, ukusheshisa, ukunciphisa noma ukushintsha ukunyakaza kwabo? Uma indlela ibonakala ngempela, yilowo nalowo uthola amandla akhe ukukwenza. Indlela iwukucabanga. Ngokucabanga emqondweni umphefumulo weza ezweni, ngokucabanga ukuthi umphefumulo ubophekile emhlabeni, ngokucabanga ukuthi umphefumulo ukhululeka.

Imvelo kanye nokuqondiswa kwemicabango ethile kunquma ukuzalwa kwakhe, umlingiswa kanye nesiphetho. Ubuchopho yi-workshop yomzimba, imicabango evezwa kusukela kule workshop idlulela emkhathini ukubuyela emuva emva kwesikhathi eside noma esifushane kumdali wayo. Njengoba imicabango edalwe ithinta izingqondo zabantu abakufana nomqondo ofanayo, ngakho babuyela kumdali wabo ukuba basabele kuye njengoba bebenzile kwabanye. Imicabango yenzondo, ubugovu kanye nokunye, kucindezela umdali wabo ukuba ahambe ngendlela efana nakho futhi ambophe emhlabeni.

Imicabango yokungabi nabugovu, ububele, nokufisa, ukuthatha izingqondo zabanye futhi, ukubuyela kumdali wabo, imkhulule ekuboshweni kokuzalwa okuphindaphindiwe.

Yile micabango umuntu ahlala eyiqamba ehlangana naye ngemva kokufa. Kumele ahlale nalemicabango, ayigaye futhi ayifanise, yilowo nalowo ngesigaba sakhe, futhi emva kwalokho sekwenziwe, kumele abuyele kulomhlaba, isikole kanye nomfundisi womphefumulo. Uma kubhekwa iqiniso, kuzotholakala ukuthi kunezikhathi empilweni yomuntu lapho imizwa ethile ibuya khona. Izikhathi zokuphelelwa ithemba, ubumnyama, ukuphelelwa ithemba; izikhathi zenjabulo nenjabulo; izikhathi zokufisa noma zokulangazelela. Vumela lezi zikhathi ziphawulwe, ulwe nokuthambekela okubi, futhi usebenzise amathuba amahle.

Lolu lwazi luza kuphela kumuntu oba "ohlakaniphile njengenyoka futhi ongenalutho njengenjuba."