I-Word Foundation
Yabelana ngaleli khasi



THE

I-WORD

Vol. 14 FEBRUARY 1912 Cha 5

I-Copyright 1912 ka-HW PERCIVAL

UKUPHILA

KULABO abaningi idwala libonakala lifile futhi umuntu ucabanga ngalo njengokungaphili; nokho, noma ngabe ukwakheka kwayo kusuka ekuhlanganiseni okusheshayo, ngenxa yesenzo sentabamlilo, noma ukungena kancane okufakwe ngokufakwa okuphuma emfudlaneni ogelezayo, ukushaywa kwempilo kukushaya esakhiweni salelo dwala.

Iminyaka ingadlula ngaphambi kokuba iseli livele esakhiweni esibonakala njengesiqinile. Impilo yeseli edwaleni iqala ngokwakhiwa kwe-crystal. Ngokuphefumula komhlaba, ngokwanda nangokuzenzela, ngesenzo sikagesi namandla kagesi nokukhanya, amakristalu akhula edwaleni. I-Rock ne-crystal kungokwombuso ofanayo, kepha isikhathi eside sibahlukanisa endaweni yokwakheka nentuthuko.

I-lichen ikhula ngaphandle futhi inamathele edwaleni ukuze isisekele. I-oki isakaza izimpande zayo ngomhlabathi, igxobhoze futhi idlule edwaleni, futhi isakazeka ngobukhulu amagatsha ayo phezu kwakho konke. Womabili angamalungu omhlaba wezitshalo, omunye uyisidalwa esiphansi, esigaxekile noma esifana nesikhumba, omunye isihlahla esiveliswe kakhulu futhi senkosi. I-toad nehhashi kuyizilwane, kepha umzimba wesoad awulifaneli ngokuphelele ukuzwa ukuhamba kokuphila kwehhashi eligazi. Okususwe kude kakhulu kulokhu konke umuntu nomzimba wakhe, umzimba womuntu.

Ukuphila yisimo lapho ingxenye ngayinye yesakhiwo noma into eziphilayo noma exhumene ne-Life ngokuphila kwayo okuthile, futhi lapho zonke izingxenye zisebenza ngokubambisana ukwenza imisebenzi yazo ngenhloso yempilo yalesakhiwo, umzimba noma , futhi lapho inhlangano yonke ixhumana ngesikhukhula sempilo kanye nemijikelezo yempilo.

Impilo ingulwandle olungabonakali futhi olungenakulinganiswa, ngaphakathi noma ngaphandle kolwandle okuzalwa ngalo zonke izinto. Umhlaba wethu womhlaba nenyanga, ilanga, izinkanyezi kanye namaqoqo ezinkanyezi abonakala njengamagugu asetwa esibhakabhakeni noma njengezinhlayiya ezikhazimulayo ezimiswe endaweni engenamkhawulo, konke kuzalwa ngaphakathi futhi kuthwelwe futhi kuxhaswe impilo engabonakali.

Kuwo wonke lolwandle olukhulu lokuphila, okulutho futhi olubonakalisiwe, kukhona ubuhlakani obaziyo obuphefumulayo futhi obuyimpilo ehlakaniphile ngalolu olwandle lokuphila.

Umhlaba wethu onemimoya yawo kanye nendawo yonke esemkhathini waso, izikhungo ezibonakalayo noma izigelekeqe emzimbeni ongabonakali wolwandle lokuphila.

Izulu lomkhathi wethu lisebenza njengamaphaphu aphefumula empilweni evela olwandle lokuphila uye elangeni, okuyinhliziyo yomkhathi wethu. Impilo ye-arterial isakazeka ngemisebe esuka elangeni iye emhlabeni, eyondlayo, bese idlulela emkhathini womhlaba ngendlela yenyanga futhi idluliselwa endaweni yethu yonke iye olwandle lokuphila. Umhlaba wethu kanye nemvelo esemkhathini kukhona isibeletho sendawo yonke, lapho kwenziwa khona umzimba womuntu okuwukukhanya okuncane noma okubonisa indawo yonke olwandle oluphilayo, futhi ngayo lapho kuzokhipha umoya oqondayo oqondayo.

Egutshuzelwe umkhathi wakhe njenge-chorion, umuntu udlala emhlabeni, kodwa akakaze axhumane nokuphila okuvela olwandle lokuphila. Akakakuthathi ukuphila. Akaphili. Ulala esesimweni esingajabulisi, esingaqediwe, sombungu engazi lutho ngolwandle lokuphila, kodwa uvame ukuphupha esevukile, noma aphuphe amaphupho empilo yakhe. Akuvamile ukuba kube khona oyedwa phakathi kwamadoda ophuma esimweni sakhe sombungu futhi ophila ngokuthintana nolwandle lokuphila. Njengomthetho amadoda alala phakathi nenkathi yawo yokuba khona kombungu (abakubiza ngokuthi ukuphila kwasemhlabeni), ephazanyiswa amaphupho amabi ngezikhathi ezithile okwesaba, ubuhlungu nokucindezeleka, noma ajatshuliswe amaphupho enjabulo nenjabulo.

Ngaphandle kokuthi umuntu axhumane nesikhukhula sempilo, akaphili ngempela. Esimweni sakhe samanje akunakwenzeka ukuba umuntu abe nomzimba wakhe oxhumana nolwandle lokuphila ngomfula wakhe omkhulu wokuphila. Isilwanyana semvelo esakheke ngokuphelele noma siphila esikhathini samanje sempilo, ngoba isitho saso sifana nokuphila; kodwa ayikwazi ukuxhumana nempilo ehlakaniphile ngoba akukho buhlakani obunobuhlakani baphezulu kuyo ukwenza ukuxhumana okunjalo.

Umuntu akakwazi ukuxhumana nolwandle lokuphila ngokuphila komhlaba, futhi njengamanje akakwazi ukuxhumana nomuntu ohlakaniphe ngokuphila. Umzimba wakhe uyisilwane futhi kuwo umelelwa zonke izinhlobo nezinto eziphilayo, kodwa ngesenzo somqondo wakhe unqamule ukuthintana ngqo nokuphila komzimba wakhe futhi wakubeka ezweni lakhe siqu, umkhathi wakhe. Inhlansi yaphezulu yobuhlakani ihlala isesimweni sayo, kepha imbozwe futhi ifihlwe amehlo ayo ngamafu yemicabango yayo, futhi ivinjelwe ekutholeni ngesifiso sesilwane eboshelwe kuso. Umuntu njengomqondo ngeke avumele isilwane sakhe ukuba siphile ngokwemvelo nangokobunjalo baso, futhi isilwane sakhe siyamvimbela ekufuneni ifa lakhe laphezulu futhi aphile ngobuhlakani lapho kukazamcolo olwandle lokuphila.

Isilwane siyaphila lapho impilo yaso isisanda futhi izidalwa zayo zihambisana nokugeleza kwempilo. Izwa ukugeleza kwempilo ngohlobo lwayo nokuqina kwento yayo ukumela izinhlobo zayo. Isidalwa saso ibhethri okudlalwa ngalo lapho kuphilwa khona manje nokuthi iyiphi impilo ethokoziswa yilowo nalowo mzimba walowo mzimba wesilwane, yize njengenhlangano engakwazi ukuyeka noma kukhuphule noma iphazamise ukuhamba kokuphila kwento yamanje. Isilwane esimweni saso semvelo kumele sisebenze ngokwaso nangokobunjalo baso. Iyashukuma futhi isebenze ngokuhlinzwa kwempilo. Yonke ingxenye yawo iyathuthumela ngenjabulo yokuphila kwayo njengoba ibuthana umthombo. Impilo ihamba ngokushesha lapho ifuna inyamazane yayo noma ibalekele izitha zayo. Kude nethonya lomuntu futhi esimweni salo semvelo sisebenza ngaphandle komcabango noma ukungabinakho ukuqonda futhi kuqondiswa ngokungenakuphikiswa nangokwemvelo ukugeleza kwempilo, lapho into yayo iyindlela ephakathi nendawo lapho impilo ingangena ngayo. Imvelo yayo ixwayisa ngengozi, kepha ayesabi bunzima. Ubunzima obukhulu obuhambisana nabo obunamandla kakhulu ukugeleza kwempilo, kanye nomqondo wokuphila kwawo.

Imicabango nokungaqiniseki komuntu nokungahloniphi komzimba wakhe kuyamvimbela ekutholeni injabulo yempilo, njengoba kudlala ngomzimba wesilwane kuphela.

Indoda iyakwazi ukuncoma amalunga e-lithe nejazi elimibalabala, intambo ehlanganisiwe nekhanda elihle lehhashi elakhiwe kahle; kepha akakwazi ukuzwa amandla okuphila kukasangwane wasendle, nokuthi izizwa kanjani, ngokuvevezwa kwekhanda nasemakhaleni ethuthumela, idonsa umoya, ishaye umhlaba igxume njengomoya phezu kwamathafa.

Singase sizibuze ukuthi izinhlanzi ziboshwe kahle kangakanani, lapho kuhamba kahle kwezinsini zalo kanye nomsila kanye nokucwazimula kwezinhlangothi zalo ekukhanyeni kwelanga, njengoba inhlanzi imisiwe noma ikhuphuka noma iwa noma ishibilika kalula nangomusa emanzini. . Kodwa asikwazi ukungena esikhathini samanje sempilo esinika amandla futhi siqondise i-salmon nomlingani wayo, njengoba beshiya ulwandle olubanzi lomfula enkambweni yabo yonyaka ukhuphukela emfudlaneni wawo, nasekupheleni kokusa, ngaphambi kokuphuma kwelanga , lapho izikhukhula zentwasahlobo zehla zisuka emiqubeni encibilikayo, thokozela isichichima semithombo yamanzi apholile futhi, kalula njengamanzi, igoqoze amadwala abahumushi; njengoba bekhuphuka emfudlaneni futhi begxambukela kugwebu olubi olungezansi kwezimpophoma; njengoba beqa ukuwa, futhi, uma ukuwa kuphakeme futhi bebuyiselwa ngevolumu, ungapheli amandla, kepha gxuma futhi futhi bese udubula phezu komphetho wezifo; bese beya futhi baye emanzini angenamanzi nangaphansi, lapho bethola khona injongo yohambo lwabo lwaminyaka yonke futhi baqale ukuphuma kwabo ukuze babambe. Bashukunyiswa yikhona kwempilo.

Ukhozi luthathwa njengophawu lobukhosi futhi lusetshenziswa njengophawu lwenkululeko. Sikhuluma ngamandla akhe nesibindi nokuswakama okukhulu kwephiko, kepha asikwazi ukuzwa ukuthokozela kokuhamba kwamaphiko akhe njengoba ezungeza futhi ehlehla aze aphakama, axhumane nesikhathi sakhe sempilo futhi uqhutshwa phambili ekujabuleni ngamandla wesisusa sika indiza noma ikhuphuke ibuke ezolile elangeni.

Asazi noma sithini nesihlahla njengoba ixhumana nezamanje zempilo yayo. Asazi ukuthi umuthi wenziwa kanjani futhi uqiniswa yimimoya, ukuthi yondliwa kanjani futhi iphuzwa kanjani ezimvuleni, ukuthi izimpande zixhumana kanjani nokuphila kwaso manje nokuthi kuhlanganiswa kanjani ukukhanya nokuqukethwe okukhona emhlabathini. Kuke kwaba nomcabango wokuthi umuthi omude uwenyusa kanjani udwebu lwawo phezulu. Singathintana nesikhathi samanje sempilo yalesi sihlahla besizokwazi ukuthi umuthi awuphakamisi ubisi lwawo. Siyokwazi ukuthi amandla okuphila manje afaka isengezo kuzo zonke izingxenye zomuthi ezikulungele ukusithola.

Izitshalo, inhlanzi, inyoni nezilwane ziyaphila, inqobo nje uma izinto zazo zande futhi zikulungele ukuxhumana nemithombo yazo yempilo. Kepha lapho amandla enyama yazo engakwazi ukugcinwa noma lapho isenzo sawo siphazanyiswa, khona-ke angeke ize ngqo ekuxhumaneni nesikhathi sayo sempilo futhi isitho somzimba siqala inqubo yokufa ngokuwohloka nokubola.

Umuntu manje akakwazi ukuzwa injabulo yezinto eziphilayo ezihlobene nemijikelezo yempilo, kepha ubengangena umcabango kulezi zinto eziphilayo azokwazi futhi abe nokuzwa okumangalisayo kwemijikelezo yempilo kunokwenza izidalwa ezikuleyo mizimba.

(Kuzoqhutshwa)