I-Word Foundation
Yabelana ngaleli khasi



THE

I-WORD

AUGUST 1915


I-Copyright 1915 ka-HW PERCIVAL

AMADODA NABANGANE

Iyiphi indlela enhle yokuxhuma izifunda zokuvuka nokuphupha ukuze kungabi khona isikhashana ngesikhathi umuntu olele engazi lutho?

Isihloko salolu phenyo ngesinye esivame ukungabhekwa. Labo abake bakubheka ngokujwayelekile bakubone kungafanele ngenkathi. Kepha isifundo sibalulekile. Noma isikhathi sokungazi lutho phakathi kokuvuka nokuphupha singenakuqedwa uma nje umuntu engelutho kumuntu, singancishiswa kakhulu. Esimweni sokuphaphama umuntu uyazi izinto ngaye, futhi ngendlela ethile uyazazi yena. Esimweni sokuphupha ubona ngenye indlela.

Indoda yangempela iyisimiso esaziyo, ukukhanya okuqondayo ngaphakathi komzimba. Yena, njengaleso simiso esiqondayo, othintana nesimo sokuphaphama umzimba we-pituitary, okuyi-gland egxishwe kugebhezi. Esimweni esijwayelekile sokuxhumana nomzimba simtshela imininingwane ephathelene nokuhlinzwa okungenziwa emzimbeni okwenziwa njengokuphefumula, ukugaya, ukweqa, kanye nemiphumela yalokhu kuhlinzwa njengokujabulisa noma ukupenda izinzwa. Izinzwa, ngezinzwa, zenza umgomo wokuqwashisa wazi ngezinto zomhlaba. Imvelo isebenza kule nqubo eyazi ngaphakathi nangaphandle. Ngesikhathi sokuphaphama, kusuka ngaphakathi kuye esimweni somzimba wendoda; kusuka ngaphandle kokuya kokuqonda komqondo emhlabeni. Imvelo isebenza kuye ngohlelo lwezinzwa olunesihawu, isiteshi sokuqopha okuthi, ebuchosheni, umzimba womzimba. Umuntu ubambe umzimba wakhe ngohlelo oluphambili lwezinzwa, okuyisikhungo salo esibusayo okuyiwo nomzimba wokuziphilisa. Ngakho-ke umgomo wokuqonda uxhumana nemvelo ngokusebenzisa umzimba we-pituitary, futhi ungena emvelweni futhi ubambe umzimba ngomzimba ofanayo.

Umzimba we-pituitary uyisihlalo nendawo lapho umgomo wokuqonda uthola khona okuvela emvelweni okuvela kuwo umgomo wokuqonda, owenza noma owenza okuphikisana nemvelo ngohlelo lwangaphakathi lwezinzwa. Ukukhanya kokuthintana esimweni sokuphaphama emzimbeni we-pituitary kuphazamisa futhi kuvimbele imisebenzi yemvelo engenabuntu neyemvelo. Lokho kukhanya okuvuthayo emzimbeni we-pituitary kubeka ubunzima ekusebenzeni kwemvelo komzimba, futhi kuvimbele amabutho okuphila kusuka kulungisa izicubu nezitho nemishini yomzimba, ngakho-ke kugcina amandla. Ukukhanya kukhanya kugcina umzimba wonke ushuba, futhi ukube ukungezwani bekuqhubeka isikhathi eside ngokwanele ukufa kuzolandela, ngoba akukho mikhosi yempilo engangena ngenkathi umzimba usenkingeni yokushiswa yilawa malangabi. Ukuze ugcine umzimba uqhubeka kubalulekile-ke ukuthi umzimba ube nezikhathi lapho ungaphazanyiswa, futhi lapho ungaphumula futhi ululame. Ngenxa yalesi sizathu isikhathi salokho okubizwa ngokuthi ukulala kunikezwa umzimba. Ukulala kunikeza isimo somzimba lapho amandla okuphila engena ngaphakathi, alungisa futhi awondle. Ukulala kungenzeka lapho ukukhanya kwemigomo yokwazi kuqeda kukhanya emzimbeni we-pituitary.

Umgomo wokuqonda uyingxenye yomqondo; yingxenye yomqondo leyo exhuma umzimba. Ukuxhumana kwenziwa ngohlelo oluphakathi lwezinzwa futhi kubuswa ngomzimba wethambo. Ukuthatha isimo kubangelwa ukuxhumana okukhona phakathi kohlelo lwezinzwa oluphakathi nohlelo lwezinzwa olunozwela ngokusebenzisa isikhungo esivamile, umzimba we-pituitary. Inqobo nje uma umgomo oqondile ukhanyisa ukukhanya kwawo emzimbeni we-pituitary indoda iphapheme — okuwukuthi, owazi umhlaba. Inqobo nje uma kunikezwa okubonakalayo kunqubo evumayo ngohlelo lwezinzwa olunozwela, umgomo wokuqwashisa ugcina ukukhanya kwawo kukhanya phezu komzimba we-pituitary ngakho-ke kuthinta umzimba wonke womzimba. Lapho umzimba ukhathele ngokweqile ngenxa yokukhathala futhi usuphelile amandla ayo abalulekile awukwazi ukuthola okuvela emvelweni ngakho-ke awukwazi ukuwudlulisela emzimbeni wethambo, yize ingqondo ibizowamukela lapho. Kunjalo lapho umzimba ukhathele kepha ingqondo ifuna ukuphaphama. Esinye isigaba ukuthi lapho ingqondo ngokwayo inganendaba nemibono engayithola endalweni futhi ngokwayo ilungele ukuhoxisa. Kuzona zombili lezi zimo ukulala kuzophumela.

Ukulala kungenisa lapho inkinobho yokuxhuma amasethi amabili ezinzwa emzimbeni we-pituitary iphendulwa ukuze uxhumano luphuke.

Ngemuva kokuthi ukuxhumeka kuphulwe umgomo wokuqonda usesimweni sokuphupha, noma esimweni lapho kungekho nkumbulo egcinwe khona. Amaphupho kwenzeka lapho umgomo wokuqwashisa uvele, njengoba uvame ukwenzeka, phezu kwezinzwa zezinzwa, ezixhumene nengqondo. Uma umgomo wokuqonda ungashisi kulezi zinzwa akukho amaphupho.

Ngesikhathi sokuvuka, lesi simiso siyakwazi ukwenzeka ngezikhathi ezithile, ukuxhumana okufana nomzimba womzimba. Lokhu kuthintana okufana nokubomvu yilokho umuntu akubiza ngokuthi ukuqaphela, kepha empeleni lokho akuyona ukwazi. Kodwa-ke, ngokuya lapho kuhamba khona, futhi ngenxa yokuthi konke umuntu okulesi simo sakhe samanje akwazi ngakho, makakuvumele, ngenxa yokweyisa. Lokho kuyisisekelo ame ngaso esimweni sakhe sokuphaphama. Ubengeke azi noma azi lutho uma umhlaba ongaphandle ungenzi kuye futhi umvuse. Ngenkathi evuswa yimvelo uyazi ngezindlela ezahlukahlukene, futhi ingqikithi yayo yonke imizwa ethokozisayo noma ebuhlungu yilokho azibiza ngakho. I-residuum yenani eliphelele lemibono enikezwe ngemvelo uyiveza ukuthi unguye. Kepha lokho akuyena uqobo. Lokhu kuhlanganiswa kwemibono kumvimbela ekubeni azi ukuthi ungubani noma ungubani. Njengoba engazi ukuthi ungubani, lesi sitatimende simane nje ngeke sinikeze imininingwane enkulu kumuntu ojwayelekile, noma kunjalo kuzoba usizo uma incazelo yalo ifezeka.

Kukhona, njengoba indoda ilala, isikhathi esimnyama phakathi kokuqaphela esimweni sokuphaphama nokuba sezingeni lokuphupha. Le nkathi yobumnyama, lapho umuntu engazi lutho, ibangelwa ukuqhekeka kokuxhuma lapho inkinobho ivaliwe futhi ukukhanya kwesisekelo sokuqonda kungasakhanyi emzimbeni we-pituitary.

Indoda engazi lutho ngaphandle kokuvela okutholwe izinzwa esimweni sokuphaphama noma isimo sokuphupha, kusobala, ayizazi yena, njengoba ibizwa ngokuthi, lapho kungenakutholwa okuvelayo, kungaba ekuvukeni noma ephusheni. Ukukhanya okuqondayo kufanele kukwazi ngokwako ngaphandle kwemizwa yokuvuka noma ukuphupha, ukuze indoda ikwazi. Uma isibani singazazi futhi sisimo esihluke ngokuphelele kulokho okwaziwa njengasesifundazweni esivukayo nesiphuphayo, khona-ke ngeke sibe nesikhathi sokuqonda esingashiwongo phakathi kwalezi zindawo zombili. Yize umuntu engenakuqaphela ngokuqhubekayo, anganciphisa isikhashana angazi, ukuze kubonakale kuye ukuthi asikho isikhathi sekhefu.

Ngaphambi kwempendulo yombuzo kungaqondwa ukuba khona kwalawa maqiniso kufanele kuqondwe, noma amaqiniso uqobo engahle angafezeka. Lapho la maqiniso eqondakala, umuntu ofuna ukuqaphela ngesikhathi sobumnyama phakathi kokuvuka nesimo sokuphupha uzokuqonda ukuthi leso simo sokuqonda akumele siphile ngaleso sikhathi esibonakalayo kuphela, ngaphandle kokuthi leso simo sikhona phakathi kokuvuka. kanye namaphupho athi; Ngamanye amazwi, ukuthi indoda kufanele ibe ngaphezu kwendoda eyaziyo ukuthi ibiza ini, kepha empeleni okuyiyo kuphela izinsalela zenani eliphelele lokuvelwayo okwenziwa yizinzwa ekukhanyisweni kwengqondo. Kufanele aqaphele ukuthi ungukukhanya kwengqondo okuqondayo, okuhlukile embonweni wezinto ukukhanya okukhanyiselwe kuzo.

Umngani [HW Percival]