I-Word Foundation
Yabelana ngaleli khasi



THE

I-WORD

OCTOBER 1915


I-Copyright 1915 ka-HW PERCIVAL

AMADODA NABANGANE

Kungenzeka kanjani ukuthi izinkinga eziye zahlukumeza yonke imizamo futhi zibonakala zingenakwenzeka isisombululo ngesikhathi sokuvuka kufanele zixazululwe ngesikhathi sokulala noma ngokushesha lapho zivuka?

Ukuze kuxazululwe inkinga, amagumbi okucabanga obuchopho kufanele angavinjwa. Lapho kukhona ukuphazamiseka noma izithiyo emakamelweni okucabanga obuchopho, inqubo yokuxazulula noma iyiphi inkinga ecatshangelwayo iyavinjwa noma iyamiswa. Ngokushesha nje lapho iziphazamiso nezithiyo ziphela, inkinga iyaxazululwa.

Ingqondo nobuchopho yizici ekuxazululeni inkinga, futhi umsebenzi inqubo yengqondo. Inkinga ingase ikhathazeke ngomphumela womzimba, njengoba yiziphi izinto okufanele zisetshenziswe nokuthi iyiphi indlela yokwakha elandelwayo ekwakheni ibhuloho ukuze libe nesisindo esincane namandla amakhulu; noma inkinga ingase ibe ngendaba engaqondakali, njengokuthi, kuhlukaniswa kanjani okucatshangwayo nokuthi kuhlobene kanjani nolwazi?

Inkinga yomzimba ilungiswa ingqondo; kodwa lapho kucatshangelwa ubukhulu, umbala, isisindo, izinzwa zibizwa futhi zisize ingqondo ekuxazululeni inkinga. Isixazululo senkinga noma ingxenye yenkinga engeyona engokomzimba inqubo yengqondo lapho izinzwa zingakhathazeki nalapho isenzo sezinzwa sizophazamisa noma sivimbele ingqondo ekuxazululeni inkinga. Ubuchopho buyindawo yokuhlangana yengqondo nezinzwa, futhi ezinkingeni eziphathelene nemiphumela engokomzimba noma evusa inkanuko ingqondo nezinzwa kusebenza kahle ndawonye ebuchosheni. Kodwa lapho ingqondo isebenza ezinkingeni zezihloko ezingaqondakali, izinzwa azikhathazeki; nokho, izinto zezwe langaphandle zibonakala ngezinzwa emagumbini okucabanga obuchopho futhi lapho ziphazamisa noma ziphazamise ingqondo emsebenzini wayo. Ngokushesha nje lapho ingqondo ikwazi ukuletha amandla ayo ukuba athwale ngokwanele enkingeni ecatshangelwayo, ukuphazamiseka kwangaphandle noma imicabango engathinteki ayifakwa emagumbini okucabanga obuchopho, futhi isisombululo senkinga sibonakala ngaso leso sikhathi.

Emahoreni okuvuka izinzwa zivulekile, futhi izinto ezibonwayo nemisindo nemibono engabalulekile evela ezweni langaphandle igijimela ngokungaphezi emakamelweni okucabanga ebuchosheni futhi iphazamise umsebenzi wengqondo. Lapho izinzwa zivaliwe ezweni langaphandle, njengoba kwenzeka ngesikhathi sokulala, ingqondo iphazamiseka kancane emsebenzini wayo. Kodwa-ke ukulala ngokuvamile kuyisusa ingqondo ezinzwa futhi ngokuvamile kuvimbela ingqondo ekubuyiseni ulwazi lwalokho ekwenzile ngesikhathi ingaphandle kokuthinta izinzwa. Lapho ingqondo ingayidedeli inkinga, leyo nkinga ithwalwa ngayo uma ishiya izinzwa ngesikhathi sokulala, futhi isisombululo sayo siyabuyiswa futhi sihlobene nezinzwa ekuvukeni.

Lowo osebuthongweni useyixazulule inkinga angeke akwazi ukuyixazulula ngesikhathi evuka kusho ukuthi ingqondo yakhe isiyenze ebuthongweni abengakwazi ukuyenza ephapheme. Uma ephuphe impendulo, indaba izobe imayelana nezinto ezivusa inkanuko. Uma kunjalo, ingqondo, ingakayidedeli inkinga, yayiqhubekile ephusheni inqubo yokucabanga eyayikhathazeke ngayo ngenkathi iphapheme; inqubo yokucabanga yamane yasuswa ezinzwa ezingaphandle zokuvuka yayiswa ezinzwa zangaphakathi zokuphupha. Uma isihloko singenandaba nezinto ezivusa inkanuko, impendulo ngeke iphuphe, nakuba ebuthongweni impendulo ingase ifike ngokushesha. Nokho, akuvamile ukuthi izimpendulo zezinkinga ziphuphe noma zize lapho ulele.

Izimpendulo zezinkinga zingase zibonakale zifika ngesikhathi sokulala, kodwa izimpendulo zivame ukufika ngesikhathi lapho ingqondo iphinda ithintana nezinzwa zokuvuka, noma ngokushesha ngemva kokuvuka. Izimpendulo zezinkinga zemvelo engaqondakali azikwazi ukuphupha, ngoba izinzwa zisetshenziswa ephusheni futhi izinzwa zingaphazamisa noma zivimbele ukucabanga okungaqondakali. Uma ingqondo ebuthongweni futhi ingaphuphi ixazulula inkinga, futhi impendulo yaziwe lapho indoda isiphapheme, ingqondo ibonakala ivuka ngokushesha lapho impendulo isifinyelelwe yiyo.

Ingqondo ayiphumuli ebuthongweni, nakuba kungekho phupho noma ukukhumbula ukusebenza kwengqondo. Kodwa imisebenzi yengqondo ebuthongweni, futhi nakuba ingaphuphi, ngokuvamile ayikwazi ukwenziwa yaziwe esimweni sokuvuka, ngoba alikho ibhuloho elakhiwe phakathi kwezimo zengqondo nezimo zokuvuka noma izinzwa zokuphupha; nokho umuntu angathola imiphumela yale misebenzi ngendlela yomfutho esenzweni esimweni sokuvuka. Ibhuloho lesikhashana phakathi kwezimo zengqondo nezinkanuko kwakheka umuntu obambe ebuthongweni aqinise inkinga ingqondo yakhe eyayigxile kuyo lapho ephapheme. Uma esebenzise ingqondo yakhe ngokwanele emizamweni yakhe yokugxila esixazululweni senkinga ngesikhathi ephapheme, imizamo yakhe izoqhubeka ebuthongweni, futhi ubuthongo buyonqanyulwa futhi aphaphame futhi aqaphele isixazululo, uma efinyelele kuso. ngesikhathi sokulala.

Umngani [HW Percival]