I-Word Foundation
Yabelana ngaleli khasi



THE

I-WORD

Vol. 19 SEPTEMBER 1914 Cha 6

I-Copyright 1914 ka-HW PERCIVAL

I-GHOSTS

(Iyaqhubeka)
Ama-Spirit of Desire of Men Dead

NJENGOBA isici sokunambitha esitholakala ekudleni okuyi-gross siwukudla okuyisisekelo okudluliselwa umuzwa wokunambitha kanye nangesenzo sezinto eziphilayo kumuntu ophilayo kuya esipokweni sesifiso sengulube somuntu ofile esondla abaphilayo noma ngabaphilayo, kunjalo, nangomzimba. isenzo ngomuzwa wokuzwa endodeni ephilayo, umuzwa wangaphakathi wesici odluliselwe ezimpokweni zesifiso sabafileyo, eziwuhlobo lobulili noma unya. Le essence ekhishwe ngomuzwa iwukudla kwezipoki ezifisayo.

Isipoki sesifiso sabafileyo sisemzimbeni futhi sondla ngesenzo nomuzwa wocansi, unya, ukuhaha, noma sidla ngomkhathi ngamunye wendoda ephilayo. Lo mkhathi uwukugeza kazibuthe ohlanganisa indoda nesipoki. Esimeni esinjalo kuqhubeka isenzo se-osmotic noma se-electrolytic, esidlulisela esifisweni sesifiso somuntu ofile-okungenye yezinhlobo zokuhaha noma ubulili noma unya-ukudla okuyisisekelo nokubalulekile okudingekayo kukho ngocansi, ukunambitheka kanye umuzwa. Izipoki ezinesifiso esinamandla samadoda afile, nakuba zingabonakali ngeso, ziwumqondo ongaphakathi wokubona ochazwe kahle ohlakeni, futhi zivela emzimbeni omningi noma omncane kakhulu.

Izifiso zezipoki zamadoda afile abenamandla, abuthaka, noma anemvelo engazinzile futhi engaqinisekile, ziyizinhlobo zezilwane ezingabunjwanga kahle ngokuvamile ezingachazwa ngohlaka futhi ngokusobala zisinda noma zinomzimba ovilaphayo. Ababuthaka ngokuvamile bayeneliseka uma bevunyelwa ukuba bazibophe njengeminyundu emzimbeni othile ophilayo wemvelo baze badonse izinto ezanele ukuze baqede ukulamba kwabo ngaleso sikhathi; bese beginqa futhi bageze emkhathini wesilwane esizingelayo esiphilayo, bese becwilisa amandla amasha efomini lakhe elingenakuphikiswa. Izipoki zesifiso esisebenzayo ziziphatha ngendlela ehlukile. Ingulube noma ingulube noma isipoki sengulube sesifiso somuntu ofile sizohogela ukungakuvumeli ukushesha kwesisulu saso, futhi simgxilise esenzweni ukuze afeze lokho akudingayo. Lapho indoda ivumelana nezimfuno zayo ihosha ukwaneliseka kwayo noma iklolode ngenjabulo. Ukukhuluphala kwengulube yikhona okulambe kakhulu.

Impisi ifisa isipoki sofileyo olambele inzuzo, ibhulukwe ukuphefumula kwabaphilayo; emkhathini wayo liyanyonyoba bese kuthunga impango yalo kuze kube yisikhathi esifanele, bese ligibela isisulu ukuze liyishwabadele. Indlala yesipoki sokufisa impisi yehlukile ekulambeni kwesipoki sokufisa ingulube. Indlala yesipoki sengulube iwukudla okuvusa inkanuko ngomqondo wokunambitha; lokho kwengulube noma ingulube efisa izipoki, kanjalo, iwukwanelisa inkanuko ngokuzwa inkanuko. Ukulamba kwesipoki sokufisa impisi kuwukuzuza ngokulahlekelwa komuntu, noma ukulamba ngegazi. I-wolf ifisa isipoki sabafileyo yanelisa isifiso sayo sokuzuza ngomzimba wendoda ephilayo enesifiso esifanayo. Hhayi ukuqoqwa kwengcebo noma ukutholwa kwezinto okufunwa yisipoki sempisi. Alukhathaleli ingcebo noma impahla. Kweneliswa kuphela umuzwa wengqondo ocashile wokuthatha komunye ngomsebenzi wezandla noma ukuzabalaza lokho omunye umuntu alwela ukubamba. I-wolf elambele ukuzuza isipoki sabafileyo iyaneliswa lapho isisulu siphangiwe ngokuphelele. I-wolf elambele ukuzuza isipoki ayineliswa yisisulu esiphangiwe, kodwa ngomuntu ophilayo ophanga isisulu. Isipoki esilambele igazi somuntu ofile asineliswa yinzuzo. Ifuna igazi, isilwane noma umuntu. Izenzo zokubulala njalo zibangelwa izipoki zezifiso zabantu abafile, ikakhulukazi lapho isenzo singekho ukuzivikela noma ukuvikela udumo. Impisi elambile igazi ifisa isipoki sabafileyo inxusa ngemizwa efana nenzondo, intukuthelo, impindiselo, indoda ephilayo, eyondla ngayo, ukubulala. Khona-ke isipoki sempisi sikhipha egazini lempilo elibi lelo ngqikithi yempilo yengqondo ecashile elahlekelwa ngumuntu ofayo.

Ikati noma isipoki sehlosi sizogudla umuntu futhi sizulazule futhi sishaye umkhathi ngomsila, kuze kube yilapho imizwa enjengomona noma umona isivuswe ngokwanele ukuba yenze ophilayo enze isenzo esithile sonya esijabulisa ikati.

Isipoki senyoka sizungeza umzimba, noma sigingqika sinyakaza kamnandi emkhathini, size sihehe futhi sihehe ukwenza lowo esondla ngaye ngemizwa yenkanuko. Izipoki zesifiso ezinonya noma ezivusa inkanuko zingadla emizimbeni ezenza ngayo, kanye nakulabo izenzo ezenziwa kuyo.

Isipoki sesifiso somuntu ofile okuwumphumela wesifiso esidlulele kanye nokuphuzwa kophuzo oludakayo phakathi nokuphila kuhluke ngandlela thile kwezinye izipoki zesifiso. Isipoki sesifiso sotshwala sabafileyo, okwakuyisifiso esilawulayo sesidakwa esiqinisekisiwe ngesikhathi sokuphila, cishe, uma kungenjalo ngokuphelele, asinaso isifiso sokuvusa inkanuko noma unya. Umsuka othize wesifiso esiphuma kuwo ungowokuhaha, obonakala njengokoma, futhi ozama ukwanelisa ngomqondo wokunambitha. Isipoki sesifiso sotshwala asikhethekile njenganoma yiziphi izinhlobo zezilwane ezaziwayo. Kuyinto engalungile, into engeyona eyemvelo. Ukufana kwayo, uma kungathiwa inokwakheka, kufana nesipontshi, esishintshashintshayo esinezitho ezingajwayelekile. Isomile njengesihlabathi, futhi sizocwilisa umoya wotshwala esiphuzweni esinamandla ngokulangazela njengesihlabathi wonke amanzi asiphiwe. Ukuphuza noma ukufisa utshwala izipoki zezindawo zokungahloniphi ezivamile, njengamakilabhu, ama-saloon, ama-carousals, lapho isitsha sigeleza khona, ngoba bangathola futhi bakhethe amadoda azokhonza kangcono izidingo zabo. Ngaphandle komuntu ophilayo isipoki sotshwala asikwazi ukuphuza utshwala, nakuba imiphongolo igcwele yayichayeke kubo. Uma uphuzo oludakayo lufisa isipoki sabafileyo luphumelela ekunqobeni futhi lwenza umuntu abe isigqila sakhe ngesifiso sakhe sokuphuza, khona-ke ngezikhathi ezithile noma unomphela luzocwila emzimbeni nasengqondweni yakhe, futhi luzoxosha unembeza, ukuzihlonipha, nodumo, axoshe ubuntu bakhe, futhi amenze into engenamsebenzi, engenamahloni.

(Kuzoqhutshwa)