I-Word Foundation
Yabelana ngaleli khasi



THE

I-WORD

Vol. 23 SEPTEMBER 1916 Cha 6

I-Copyright 1916 ka-HW PERCIVAL

IZINHLOBO EZINGAPHAMBI ABANTU

(Iyaqhubeka)
Ukuphulukisa Okunozwela

UKUPHILA nokulimaza ngozwela kwenziwa ngokusebenzisa izimiso kanye nemibhalo yesayensi yemimoya yokuzwelana nokulwa. Lokhu kuphulukisa nokulimaza kwenziwa ngokwenza nokubeka uzibuthe lapho kuthinteka khona amandla okuqala bese kuthinta izakhi ezakha umzimba noma ingxenye ukuze iphiliswe noma ihlushwe. Ekulwelweni nasemaphutheni odokotela bezokwelapha kusetshenziswa isigaba esifanayo sezinto ezivumelekile noma zisebenza njengezokwelapha ezinokuzwela, noma ngabe abalaphi bayazi noma cha.

AmaShamanism, i-voodooism, izinganekwane namasiko amaNdiya aseNyakatho Melika, kanye nemikhuba efihlekile yama-gypsies kanye neyabaningi abalimi, abelusi, kanye nabadobi emazweni asezindaweni ezizodwa, konke kuhlobene nemikhuleko, izihebeziso, ukukhipha, ukufakwa kwamacala, izicholo, izintelezi, ukuqhuqha, imihlatshelo, nokwenza imisebenzi eyinqaba, okuhloselwe ukuletha ukusebenza kwamandla kazibuko wemvelo, okuvame ukubizwa ngokuthi ukuphulukisa nozwela nokukhonkotha.

Ukuqonda ngokuzwelana nokuzwela kwezinto akuzange kukhawulelwe kuma-alchemists beNkathi Ephakathi. Abantu abaningi babeyazi imiphumela okungenani, eyayingatholakala ngokusebenzisa lomlingo ocashile, noma ngabe babengazazi izimfundiso. Uzwela lusathenjelwa abantu bezwe elithile, ama-gypsies kanye nezizwe zama-nomadic, naseYurophu ukwedlula iMelika. Ngoba eYurophu izimo zendawo zenza abantu basemakhaya nabazulazula emigwaqweni emikhulu bahlala eduze nemvelo kunalabo abahlala emadolobheni. Ngenkathi eMelika, ngisho nasezifundeni zezwe, abantu bazungezwe yimikhiqizo eminingi nangomoya wempucuko yanamuhla futhi kulelizinga kude bakude nemvelo. Kodwa-ke noma kunjalo ukuthinta kwempucuko akukwazi ukuvimba abanye abantu ekuboneni ithonya elithile lezipoki “zemvelo”. Esikhathini esedlule amaNdiya aseMelika ayekwazi, futhi amanye awo asazi, ngezipoki emoyeni, izinkuni namadwala nezihlahla namanzi. Imigodi ebanzi ye-moorlands kanye neheather, izinkuni namaketanga ezintaba, lapho kutholakala khona abantu abambalwa, amasimu nezindlwana, lapho kungekho khona kuphela kodwa abahlali basebenza futhi badlula ngisho ngosuku lokuthula, futhi izinkomo nezinye izilwane zihlala emazweni abo; Impilo yezitshalo emahlathini amnyama, izimfunda nezimbulu, imisindo yezifufula, izimpophoma, imifudlana ephansi, ulwandle nezivunguvungu, konke lokhu kuyizinkathi eziluhlaza nezimhlophe ngaphansi kokuguqula imilaza naphansi kwezinyanga eziguqukayo, yizimo ezivumela abantu ukuba bazizwe kwesinye isikhathi amathonya ezipoki zemvelo.

Empilweni yakudala kulula ukuzizwa la mandla. Lapho, abantu bazi ukuthi izinkuni zigawulwa ngasikhathi sinye nesigaba esisodwa sama-rots enyangeni ngokushesha ukwedlula uma zisikiwe ngesinye isikhathi. Lapho, abantu bayakwazisa ukubaluleka kokuqoqa amakhambi ngezikhathi nangamahora lapho amaplanethi athile ebusa amazulu ezindlini ezithile. Kuyaziwa ukuthi izipoki ezithile zisingatha izindawo ezithile, nokuthi lezizipoki zizenza zaziwe ngezikhathi ezithile, kepha izimo lapho lezi zipoki ziqala ukubonakala khona ngokuvamile azijwayelekile. Kulokho kuvela izinganekwane zivame ukuvela. Abantu bayazi ukuthi amatshe athile noma ezinye izinto zithwala ubudlelwane obuthile ku-genii engamele, futhi izinto ezinjalo zivame ukusetshenziswa ekwelapheni isifo noma ekuletheni ubunzima. Abanye phakathi kwalaba bantu abakhethiweyo bakheke ngokomqondo kangangokuba babona futhi babambe ukuxoxa nabantu bokwejwayelekile futhi bathola imiyalo nezeluleko, phakathi kwezinye izinto, maqondana nezenzo zokuzwela zezinto. Lapho besondelene nemvelo bayoba nokuzwela okwengeziwe futhi bayoqonda kangcono ukuthi into efanayo ingenziwa kanjani ukuze belaphe noma balimaze, kuye ngesikhathi sokubuthwa kwayo kanye nendlela yokulungiselela nokusebenzisa kwayo, futhi uhlobo lokungeniswa kwalo okungokomfanekiso. Ngakho-ke kuyaziwa ukuthi izibonakaliso ezithile kanye nezimpawu zenani eliqondile ekubizeni, ekufinyeleleni nasekuqondiseni izipoki zemvelo, njengoba nje amagama abhaliwe noma akhulunywayo anethonya elifanayo emadodeni. Ama-Curve, imigqa eqondile nama-engeli ahlelwe ngamafomu asethelwe ayala ukuthobela futhi akhiqize imiphumela ethile. Ngakho-ke ukusetshenziswa kwezinto ezifana nemibuthano ebhalwe ngezibalo, amaqanda, amadada, ama-seahells, njengezithupha zokuvikela.

Lowo mzimba wolwazi uwumlingo, usebenza njengoba kwenzeka, ngesimo sangempela sezidalwa ezakha, zigcina, futhi zichithe yonke imizimba nezinto ezimbusweni, zemifino nezilwane nakubukhosi babantu. Imvelo yabo yangempela ayibonakali futhi ayiphatheki futhi ingamandla kazibuthe. Yonke into iheha noma ixoshe yonke enye into. Lawa mathonya angaqondakali, angafanelwe izinzwa ezibonakalayo, asuselwa emithethweni yezwela nozwela. Ngezansi kwezimbiwa nangaphezulu komuntu, imithetho ebusa ngozwela nokulwa nokubandlulula iyasebenza nayo, kepha ukusebenza kwayo kususwa kude kakhulu kunoma yini engabonakala ngezinzwa zokuthi amarekhodi ayo mancane futhi akungabazwa. Ukuzwelana nokuzwela kwezinto zokuqala lapho kuboshwe izinto zemibuso emine, ngoba nangokuphikisana nezinto zamahhala zezakhi, kuyisisekelo sesayensi yokuzwelana nokuphikisana phakathi kwezinto ezisemhlabeni.

Izinsimbi, amatshe, nezitshalo, kanye nezimpande, imbewu, amaqabunga, amagxolo, izimbali kanye namasiphu wezitshalo, izilwane eziphilayo nezingxenye zezilwane ezifile, uketshezi olunjengamanzi, igazi, kanye nokuqhakaza kwezindikimba zezilwane, nezinto ezihlanganisiwe zezinto ezinjalo ingxenye, yayisetshenziselwa ukukhipha imiphumela ngesenzo sezinto zamahhala, ezaziholwa yinto yomlingo engxenyeni noma emzimbeni owawuzophiliswa noma uhlushwe.

Ukwelashwa kwezifo ezikhona kungenzeka ukuthi kwenziwe futhi izifo ezilethwa ukuqashwa kwezinto ezithile okuthi ngaphansi kwezimo ezijwayelekile zibonakale zingahambelani nokusetshenziswa okuyingqayizivele ababekwe ngakho. Ukwelapha kwakubizwa ngokuthi ukwelapha okunokuzwelana, ukuthakatha kokuthakatha. Akekho umuntu ojwayelene nokusebenza kwalezi zimiso ezingaphansi kokunye ongabaza ukuthi kungenzeka kube khona ukuthakatha. Vele, abaningi ababethi bayabazi ubuthakathi — futhi abaningi okwakukholakala ukuthi bayabazi noma bakwenzile noma ngenxa yalokho bashushiswa — babengabantu abavamile abangenalo ulwazi noma amandla noma yini, kule migqa ethinta abantu noma izilwane noma izilimo Amathonya kazibuthe noma ahle afakwa ngokuxhumana kwezipoki zemvelo.

Iningi lezinkolelo-mbumbulu eziphathelene nokuphulukiswa ngozwela nokuhlupheka ngabathakathi kubonakala kungenangqondo, futhi zivusa umfutho wabantu abacabanga ngendlela ehlelekile. Kodwa-ke, izindlela eziningi ezinikezwe azinangqondo, ikakhulukazi ngoba azingaphelele noma ngoba zinamagama, afakwe esikhundleni noma anezelwe, okwenza amafomula angabi nangqondo. Ngokuvamile kukhona okusanhlamvu kweqiniso emasikweni anjalo. Akukho okukhulayo, kepha okungasetjenziselwa inzuzo ekwenzeni noma ekunciphiseni ububi, uma abantu bebazi kuphela ukuthi basebenzise kanjani amandla ayo kazibuthe. Amandla kazibuthe awamanga entweni uqobo, kepha alala kwinani lawo njengendlela yokuxhuma lokho okuzophiliswa noma ukuhlushwa ngamathonya asisekelo akhiqiza ikhambi lokuphola noma usizi. Isitshalo esikhohlisayo noma yini okungenzeka ukuthi siyikho, sizosebenza noma kungenjalo, ngokuya ngesikhathi nendawo lapho kukhethwe khona futhi kulungiswa nesikhathi nesikhathi sokwenza kwayo. Izinkathi zamahora kanye nosuku noma zobusuku zinamandla amakhulu ahlukahlukene ezinamandla kazibuthe ngalezi zindlela ezifanayo, ngakho-ke izindlela zizoveza imiphumela ehlukene ngokuya ngezikhathi lapho sezilungiselelwe. Ngaphezu kwalokho, isicelo sifinyelela imibandela ehlukene ngokuya ngesizini nangehora lapho senziwa khona.

Hhayi ezimbalwa kulokho okwakubizwa ngokuthi yizinkolelo-ze ezingenangqondo, njengokulimaza ihhashi lesitha ngokushayela isikhonkwane endaweni yaphansi kwesokunxele kumakwe ngokusobala emhlabathini, kuvikela izinkomo ezifeni, nezitshalo ezilwa nezinyoni, izimbungulu nezimfene zensimu ngokulengisa amakhambi ku umakhelwane walokho obekuzovikelwa, ususa izimvukuzane kanye nokulwa ngesandla somuntu ofile, oxhumanisa isifo somuntu onesitshalo ukuze isifo esifakwe yilesi sitshalo noma umfudlana sihlanze kude; bonke banesisekelo esizwakalayo sokululapha noma sokuhlupha ngozwela. Ukushaywa amaNdiya aseMelika ngezigubhu ukuxosha umoya obangela isifo, futhi imikhuba eminingi yabathobayo eWest Indies nase-Afrika ayisebenzi njengoba kungakholelwa emadodeni athuthukile anesisindo ngolwazi olungabavumeli. ukuba yimvelo. Konke lokhu kuzwakala kunhlekisa kulabo abangaqondi izimiso ezibandakanyekile nakulabo abahlatshwa umxhwele ukuthi le mikhuba akuyona inkambiso namuhla.

Kuningi okungenziwa namuhla ngesenzo sezipoko zemvelo njengoba kwakwenziwa ngaphambili. Ukwelapha kungenziwa namuhla ngozwela kanye noma kungcono kunomuthi. Namuhla izimiso aziwaziwa futhi azijwayelekile ukwelapha ngokuzwelana, futhi labo abazama kwesinye isikhathi ukwenza lokhu abafundile, “bayinqaba,” “ngabakhethayo,” yingakho abantu bengakholelwa kukho. Kodwa-ke, noma imuphi umuntu olungele ngokwengqondo futhi onenhlangano efanelekile yemilingo, owayenganikeza isikhathi esiningi esifundweni nasenkambisweni yokuzwela njengoba odokotela bebanikeza umsebenzi wabo, kungaba nemiphumela engcono kunaleyo odokotela abathola ngayo manje.

Ukusho izibonelo ezimbalwa. Kwakuyinkolelo yokuthi uma isikhonkwane sigaxelwe endaweni yezinyawo zehhashi, isilwane sikhala noma isilimele. Lokhu akunakwenziwa yiwo wonke umuntu, kepha kwenziwa kuphela yilowo nalowo owayenezifiso ezanele zemvelo ukuxhuma izinto ezithile nezinto zesipikili ukuze azosebenza onyaweni lwehhashi le-astral ngomqondo oshiywe oswakeme inhlabathi; ngale ndlela ihhashi lalizoliliswa. Izinkomo zazivikelelwa izimpukane kanye nezimbovane ngokubeka esitebeleni amakhambi athile aqoqwe ngesikhathi esithile. Izinto eziyisisekelo ezakhiweni zezimpukane noma inyamazane zazingazithandi lezi zitshalo ngakho-ke zahlala kude nezinkomo. Endabeni yezimvukuzane nezimpi, uma isandla sowesifazane oshonile noma sendoda sibekwe esigaqweni size isandla sifudumale, lapho-ke izinto eziwonakalisayo ezisezandleni zomuntu ofile noma zowesifazane zizohlaba umxhwele kulolo hlaselo nokuhlaselwa yaze yanyamalala. Kepha ukuze kwenziwe lokhu bekudingekile ukuthi lowo obeke isandla oshonile kulolo bhubhane, kufanele abe nenhloso ethile yokwenza ukuxhumana phakathi kokubola kanye ne-wart noma imvukuzane kuthinteke. Ukushisa kwesandla kwakuhlanza imizimba ye-astral, enye igcwele amandla enye inethonya elonakalisayo lokuwohloka. Lapho umkhuhlane noma isifo besingasuswa khona yisilwane, isitshalo noma umfudlana, ukuxhumana bekukhona nomuntu ogulayo ngomunye uketshezi, njengegazi noma amathe noma umchamo, kuthathwe kumuntu kudluliselwe kulokho obekuyinto ukuyidweba. Lapho uketshezi lwalusembatsheni noma ephepheni lifakwa phakathi kwezinye izinto esigaxeni futhi olwaluqoqwe ngumunye wokuqagela kwakhe okuholele kuye, wasithola lesi sifo. Imicikilisho, eyayimnandi kaningi, okungenzeka ukuthi yayihambisana nokulungiswa kwesigaxa kwakungeyona imbangela efanelekile, kodwa yakhanga ukujabulisa umqondo nenhloso. Umsindo owenziwa ngabesilisa bezokwelapha baseNdiya ukwelapha izifo ngokuxosha umoya obangela ukuthi usebenze emzimbeni we-astral wale ngxenye uthinte futhi unqamule ethonyeni eliyimbangela yokugula, noma imisindo eyenziwe ngabesilisa bemithi hlukana nefomu eliyisisekelo, ngakho-ke labaphilisi babuyisela umzimba esenzweni sabo esijwayelekile.

Le mikhuba ivame ukufeza futhi iyifeza imiphumela oyifunayo. Imizamo yokupholisa ngozwela, kwangathi namhlanje ayinikezanga imiphumela efanayo ngoba labo abazoba ngabasebenza ngeke bazi ukuthi basebenza kanjani ngendlela efanele. Imiphumela efanayo ingaba nayo nangezinye izindlela. Ngakho-ke amanxeba angaphiliswa ngandlela thile. Kodwa-ke, nganoma iyiphi indlela ukuphulukisa noma ukulimala okwenziwa ngayo, into eyodwa iqinisekile, okuyi, ukuthi isigaba esifanayo sezakhi kufanele sisetshenziswe ukuletha umphumela othize.

Umgomo wokwelapha ngozwela ungaboniswa kahle ngokuxhunyelelwa noma ngokuhluma kwamagatsha ezihlahleni zezithelo. Akuwona wonke amagatsha angaxhunyelelwa kunoma yiluphi uhlobo lwesihlahla. Kumele kube nozwela ukwenza oxhumana naye. Isibonelo, iperesi lingafakwa emthini we-plum, noma i-apricot esihlahleni peach, noma uhlobo oluthile lwamapheya kwelinye ipiki, kepha hhayi i-apula eliphakathi kwethanga noma eliphakathi kwe-apricot, kepha ithini lamapheya lingahlungwa iziqu. Izinto ezihlanganisiwe ezixhumene ne-bud encane yepiki, ziphethe izinto ezithile zamahhala, noma amathonya kazibuthe, azolandela esihlahleni se-plum, ukuze amandla wonke esiqu se-plum agijime egatsheni le-peach elihlanganisiwe neplamu Impilo iholelwa emapheya.

Uma umgexo wamanzi amilexekile exhunywe nomfudlana wamanzi ogelezayo, khona-ke iziteshi zamanzi agxilile ziyahlanzwa ngaphandle bese kuthi lesi siga siba amanzi agelezayo. Izinto ezihlanganisiwe zamazibuthe ziyindlela noma isiteshi lapho izakhi zamahhala zidonswa kuzo futhi zisebenze ezintweni eziboshwe entweni enezifo ezizothinteka.

Ukuphulukisa ngozwela kuyisayensi okwaze kwaba phakathi naseNkathini Ephakathi kungakaze kushiye isimo sokukholelwa ezeni nasebuntwaneni. Ngokwazi okungcono kwemigomo yokuzwela kanye ne-antipathies lapho lokhu kuzama ukuphulukisa kuthinta khona ingxenye kuphela, kuzokwaziwa umthetho wobugqila nomthetho oyisisekelo wendalo yonke futhi ngayo indlela yokwenza amatshe, amakhambi, izitshalo, izinsimbi, uketshezi, nezinye izinto kuma-magnets nokuzibeka ukuthinta izinto, ukwenza ngcono imizimba yabantu kanye nokwelapha izifo.

(Kuzoqhutshwa)